Günümüzde pek çok yerde adı sık sık duyulan alçak basınç kavramı hakkında çoğu zaman yanlış bilgiler mevcuttur. Çünkü sanıldığının aksine tek bir tanımı olmayan bu basınç olayı, birden fazla durumda da kendini gösterebilmektedir.

Alçak basıncın başta rüzgar ve yağmurlar olmak üzere doğa olayları üzerinde büyük önemi bulunuyor. Alçak basınç tanımı, alanın çevresindeki basınçlara göre değerlendirilebileceği gibi mutlak bir değer ya da alçalıcı/yükselici hava hareketleri üzerinden de yapılabiliyor.

Barometre ile ölçülen hava basıncından başta meteoroloji olmak üzere coğrafya ve fizik gibi bilimlerin alanlarına girmekte ve bilimsel çalışmalarda da sık sık yararlanılmakta.

Alçak Basınç Nedir?

Alçak basıncın birbirinden farklı 3 tanımı yapılabilir. Çevreye göre daha düşük basınca sahip olan alanlar alçak basınç alanı olarak nitelendirilir. Aynı şekilde basıncın 1013 milibarın altına indiği durumlar da alçak basınç olarak belirtilir. Ayrıca alçak basınç, yükselici hava hareketlerinin seyredildiği alanları tanımlamak için de kullanılabilir.

Alçak basıncın görüldüğü yerlerde basınç değerinin 1013 milibardan daha düşük olduğu ölçümlenir. Fakat 1020 milibar ve 1040 milibardan oluşan farklı iki basınç merkezi kıyaslandığında 1020 milibar değerinde olan basınç merkezi, alçak basınç merkezi olarak açıklanır. Bunun nedeni ise bu merkezin 1040 milibar olan diğer merkeze göre daha düşük olmasıdır. Şu ana kadar tüm dünya üzerinde ölçülmüş olan en düşük basınç değeri ise 870 milibardır ve 1979 yıllarında Büyük Okyanus’ta meydana gelen Tip isimli kasırga esnasında görülmüştür.

Alçak Basınç Özellikleri Nelerdir?

Alçak basınç merkezleri üzerinde hava hareketleri dikey yönlüdür ve aşağıdan yukarıya olacak şekildedir. Yani alçak basıncın olduğu yerlerde yükseltici hava akımı görülmektedir. Yine alçak basınç merkezlerinde görülebilen ve yatay yönlü olan hava akımı da çevreden merkeze olacak şekilde ilerlemektedir. Merkez kısmından yükselen havanın ardından geride kalan boşluğu ise çevreden gelen hava doldurmaktadır.

Alçak basınç merkezlerinin görüldüğü yerlerde bol nem ile yağış görülür. Sıcaklık farkı azdır ve yılın büyük bir bölümünde hava bulutludur. Devamlı alçak basınç etkisinde kalan alanlarda bitki örtülerinin oldukça gür ve çeşitli olduğu bilinir. Böyle alanlarda ayrıca toprak oluşumu da kimyasal çözünme yüzünden oldukça hızlı bir şekilde meydana gelir. Alçak basınç merkezlerinde havanın sürekli kapalı olmasından ötürü güneşlenme imkanları da çok nadirdir.

Dünya Üzerinde Alçak Basınç Alanları Nasıl Meydana Gelir?

Alçak basınç merkezleri genel olarak iki farklı karakteristik özellikler gösterir. TAB yani termik alçak basınç ile DAB yani dinamik alçak basınç şeklinde tanımlanabilen basınç merkezleri birbirinden farklı faktörler ile oluşurlar. Termik alçak basınç alanları ısınma ile meydana gelirken, dinamik alçak basınç alanları ise dünyanın eksen hareketinin bir sonucu olarak gözlemlenir. Türkiye’de gözlemlenebilen alçak basınç merkezleri İzlanda dinamik basıncı ve Basra termik alçak basıncı olarak tanımlanabilir.

Termik Alçak Basınç Alanları Hakkında Bilgi

Termik alçak basınç merkezi, çevre bölgelere göre sıcaklıkların daha fazla olduğu yerlerde görülür. Bu basınç merkezinin en güzel örneği ise Ekvator’dur. Dünya üzerindeki en geniş ve en büyük termik alçak basınç alanı olan Ekvator, aynı zamanda bu basınç alanının en etkili şekilde seyrettiği yerlerin başındadır. Bazı durumlarda mevsimsel faktörlere bağlı olarak da hem kara hem de denizler üzerinde termik alçak basınç alanları görülebilir. Bu süreç yaz mevsiminde büyüklüğü fazla olan kara parçalarında meydana gelirken, soğuk kış mevsiminde ise okyanuslar üzerindedir.

Dinamik Alçak Basınç Alanları Hakkında Bilgi

Dünyanın yaptığı eksen hareketi sonucunda meydana gelen dinamik alçak basınç alanları ise yükseltici hava hareketleridir ve en çok Kuzey yarım küre ile Güney yarım kürenin ortalama 60 derecelik enlemlerinde kendini gösterir. Hem kutup rüzgarları hem de batı rüzgarları dinamik basınç alanları üzerinde fazlasıyla etkili olurlar. Kutup ve batı rüzgarlarının karşı karşıya gelerek çarpışması sonucunda ise ortada buluşan bu hava akımı yükselir ve böylelikle dinamik alçak basınç alanı dediğimiz bölge oluşur.