Çocuklar bebeklik dönemlerinden başlayarak hızlı bir büyüme ve gelişme göstermektedir. Fiziksel olarak çok kısa bir sürede doğdukları ölçülerin kat kat fazlasına ulaşan bebekler, daha bu dönemde birçok şeyi öğrenmeye başlarlar. Erken çocukluk döneminde fiziksel, duygusal, zihinsel gelişim ilerlemeye hızla devam eder. Bu süreçte çocuğun gelişiminin ne düzeyde olması gerektiği, çocuktan neler beklenmesi gerektiği bilinirse; gelişim daha yakından takip edilebilir. Bu noktada unutulmaması gereken her çocuğun farklı olmasıdır. Tüm bebekler ve çocuklar belirtilen sürede aynı gelişmeyi gösteremeyebilir. Bu durum kısa vadede endişeye neden olmamalıdır ama çocuk yakından takip edilmelidir.

Gelişimin her alanında çocuğun belirtilen sürelerde her maddeyi olmasa bile bazı özellikleri göstermesi beklenir. Ancak bazı çocuklar başka bir alanda hızla kendini geliştirirken diğer alanda geri kalabilir. Belirli bir alana yönelip diğer alanında bir miktar geride bırakılması ciddi bir sorun kabul edilmez. Çocuk gelişimine dair özelliklerin yakinen takibi ile görülebilecek rahatsızlıkların erken tanısı söz konusu olup birçok hafif rahatsızlığın tedavisi mümkün olabilmektedir.

0-72 Ay Sosyo-Duygusal Gelişim

Yeni doğan döneminden 72 ay çocukluk dönemine kadar geçen süreçte duygusal gelişim çok hızlı bir şekilde ilerler. 0-3 aylık dönemde bebekler; ağlama sesi duyduklarında ağlayabilir, üzüntülerini, memnuniyetlerini, kızgınlıklarını gösterebilirler. Aynı dönemde bir şeyden iğrendiklerinde bunu belli edebilir; bir şeye ilgi duyduklarını gözlerin açılması, dikkatin verilmesi gibi davranışlarla gösterebilirler. Bilinçli olarak gülümsemeye 1-3 aylık dönemde başlarken, yoğun sevinçlerini göstermeye 2-3 aylıkken başlarlar.

Bebeklerde şaşkınlık ifadesinin gösterilebilmesi için 3-5 aylık dönemin beklenmesi gerekiyor. Bebekler 4 aylık olduktan sonra  aynada kendi görüntülerine ilgili olur, kendilerine bakan kişilerle sosyal oyunlar oynamaktan keyif alırlar. Bu yetilerin gelişmesi 4.aydan başlasa da tamamen gelişmesi 7.ayı bulabilir. Bebek 8 aylık olduktan sonra 12. ve 15.aya kadar yabancılara karşı utangaç olabilir, anne-baba yanından ayrılınca ağlayabilir, korku duygusu ön plana çıkmaya başlayabilir. Herhangi bir hareket geçmeden önce başkalarının ifadelerini inceleyebilir, yaptığı davranışlara anne babanın verdiği tepkiyi ölçer, oyuncak tercihi yapabilir ve oyunlarda insanları taklit edebilirler. 12.ayı geçtikten sonra bebekte özellikle 18 aya kadar ayrılma endişesi artar. 15-24 aylık süreçte çocuk; kendini tanımaya başlar, karşı gelme, itiraz davranışları sergiler. 18 ayını tamamlayan çocuk 25-27 ay aralığına kadar bağımsızlığını sergilemeye başlar, çocuklarla oynamaktan memnundurlar ve çocukları taklit eder, empati kurmaya başlayabilir, kıskançlık duygusu ön plana çıkmaya başlar. 18-24 aylık dönemde ayrılık endişesi yavaş yavaş kaybolmaya başlar.

Çocuk 24 ayını tamamladıktan sonra 35.aya kadar oyun sırasını beklemeyi öğrenir, günlük düzenlerinin değişmesinden rahatsız olurlar, anne babadan ayrı kalabilirler ve tanıştıkları oyun arkadaşlarına ilgi göstermeye başlarlar. Çocukta cinsiyet farkındalığı 30-36.ay döneminde gelişmektedir. Yine 30-36 döneminde suçluluk, gurur gibi duyguları hissetmeye başlarlar. 36-48 aylık dönemde çatışmalarda işbirliğini denerler, paylaşma duygusunda artış görülür, oyunlarda anne-baba rolünü üstlenebilirler, bağımsız davranışlar sergiler, sen, ben, benim gibi zamirler üzerinden kendilerini bir bütün olarak algılamaya başlarlar. 36-48 aylık dönemde çocuklar hayal ile gerçeği henüz ayırt edememektedir.

48 ay ile 59 ay döneminde çocuğun hayali arkadaşı olabilir. Çocuk arkadaşına özenebilir; onun gibi olmak isteyebilir. Arkadaşlarını memnun etmek onlar için öncelik olmaya başlamıştır. Bu dönemde artık gerçek ayırt edilmeye başlanır. En sevdikleri oyun dans etmek, şarkı söylemek üzerine kuruludur. Bu yaşlarda genellikle işbirlikçi olurlar ama nadiren talepkar oldukları görünebilir.

Çocuk 60 ay ile 72 ay dönemine geldiğinde artık cinsel kimliğinin kalıcı olduğunu fark eder, morali hızlıca bozulabilir, arkadaşlarını kendisi seçer, arkadaşlarla bazen tartışsalar da morali bozulduğunda arkadaşını teselli edebilirler. Yine bu dönemde küçük çocuklara, hayvanlara karşı koruyucudurlar ve sırlarını arkadaşlarıyla paylaşmaya başlarlar.

0-72 Ay Zihinsel-Bilişsel Gelişim

Bebek 1 aylık olana kadar gördüğü renkler sınırlıdır ve mavi ile yeşili, sarı ile kırmızıyı ayırt etmekte zorlanırlar. 0-1 aylık dönemde acıyı hissedebilmektedir. 0-2 aylık dönemde ise soğuk ve sıcağı fark edebilirler. 0-2 aylık dönemde bebek artık ortalama 30 cm uzaklığındaki nesneleri görmeye başlamış ve yüz mimiklerini taklit edebilir hale gelmiştir. Yine bu dönemde zıt renkler bebeğin dikkatini çeker.

0-3 aylık bebekler, duyma konusunda kendisini geliştirmiş, yumuşak dokuları tercih etmeye başlamış, anne sütünün kokunu fark etmeye başlamıştır. Anne sütü yanında keskin, acı kokular onları rahatsız edebilir. 0-4 aylık dönemde bebek hareket insanları ve nesneleri takip etmeye başlar ve tanıdık yüzleri ayırt edebilirler. 1-5 aylık dönemde bebek renkleri ayırt edebilir, 90 cm uzaklığı görebilir, elleriyle nesneleri ayırt edebilmektedir. Yeni doğan bebekler, 7 aylık olana kadar ağızlarıyla nesneleri ayırt edebilir, renkli görme tamamen gelişir, seslere kafasını çevirip gülümser, farklı tondaki sesleri rahatlıkla duyabilir ve önündeki nesnelere ulaşmaya çalışabilir.

5-8 aylık dönemde sebep sonuç ilişkilerini anlamaya başlar ve vücut hareketlerini taklit edebilirler. El ve ağız sayesinde dünyayı tanıma çabası 4-7 aylık dönemde başlamaktadır. 8-13 aylık dönem arasında ismini söylediğiniz nesneyi bebek doğru göstermeye başlar. 8-16 aylık dönemde telefon, bardak gibi nesneleri kullanmaya çalışır, artık sadece ağza götürmeden sallama, fırlatma, düşürme gibi hareketler nesneleri keşfetmeye çabalarlar. 9-12 aylık dönemde bebeğin hafızasında artış beklenir.

12-20 aylık dönemde bebek diğer insanlardan farkını anlar, nesneleri gruplar, acı tada duyarlılaşır, görme duyusunu hızla geliştirir. 20-24 aylık dönemde artık erken çocukluğa yaklaşılmıştır ve taklit oyunları başlar, anne hareketleri taklit edilir, şekiller ve renkler ayırt edilir hale gelmiştir. 26-36 aylık dönemde çocuk bir tane daha kavramını öğrenmiştir. 3-4 büyük parçası olan yap bozları yapabilir. Mekanik oyuncakları çalıştırmayı öğrenebilir. Çocuk 36-48 aylık döneme geldiğinde acıktığında, uykusu geldiğinde, üşüdüğünde yapılması gerekenleri öğrenmiştir. Dikkat süreleri bu dönemde hala kısadır. Oyuncaklar yerine hayali oyunları daha sık oynarlar. Renk, sayı kavramı gelişmiştir ve nesneler doğruca sayılmaya başlanır. Zaman kavramı bu dönemde keskin bir hal alır. 48-60 aylık dönemde çocuk günlük kullanımda yeri olan eşyalarla ilgili bilgileri hızla artar. Nesneler geometrik özelliklerine göre sınıflandırabilirler. Nesneyi büyükten küçüğe, küçükten büyüğe sıralayabilirler. Bu dönemin başlangıcından 60.aya kadar zaman kavramını anlamada artış görülür. Rutinlerin sıralamasını daha net anlarlar. Bu dönemde yalan söyleme davranışını bilerek yapmaya başlarlar.

Çocuk 60-72 ay döneminde artık daha uzun dikkat süresine sahiptir. Büyüklük, uzunluk, renk, altında-üstünde, önünde-arkasında kavramları son derece gelişmiştir. Sayıları 20’ye kadar sayabilirler. 66 aylık dönemden sonra çocuk öğretilirse büyük harfleri okuyabilir, rakamları yazabilir, 20’den fazla sayabilir.

0-72 Ay Dil Gelişimi

Bebek 0-4 aylık dönemde ses dikkatini verebilir, annesinin sesini tanıyabilir, iletişim ağlayarak kurulur. Bunun yanında tek heceli anlamsız sesler çıkarabilirler. İnsan sesini diğer seslerden bu dönemde ayırt etmeye başlayabilir. Hatta tanıdıkları seslere gülümsemeye başlayabilirler. 3-7 aylık dönemde bebek farklı sesler çıkararak sesini tanımaya başlar. Duygularını ses tonlarıyla belli edebilirler.

4-9 aylık dönemde bebekler artık çıkardığı seslerin arasına yenileri eklemiştir. Dudak okuma, isme tepki verme, hayır kelimesini anlama bu dönemde başlar. 7-13 aylık dönemde dil gelişimi biraz daha gelişmiştir. Konuşmadan önce karşısındakinin susmasını bekler, heceler tekrarlama şekline gelir, iletişimde artık işaretleri ve sesleri kullanmaya başlamıştır. Bazı kelimelerin hangi nesneler için kullanıldığını öğrenir. Bebek 12-18 aylık döneminde sade komutları takip edebilir, kelime taklidine başlayabilir. İlk kelimeler 12-19 aylık dönemde söylenmeye başlar. 12-24 ay döneminde bazı emir cümleleri kurulabilir, fiillere ekler ilave edebilirler. 2-3 sözcükten oluşan cümleler kurulabilir. Bu dönemde kelime dağarcığı 50 ila 350 arasındadır. Bunun yanında gün içinde 9-10 kelime öğrenimi devam eder.

24-36 aylık çocuklar basit soru cümlelerini kullanabilir hale gelmiştir. Dil bilgisi yapısı daha doğru kullanılmaya başlanmıştır. Şarkılara ilgi bu dönemde başlamaktadır. Çocuğun geçmiş zamanı kullanması, yetişkinlerin söylediklerini net olarak anlaması 30.ay sonrasını bulmaktadır. 36-48 aylık dönemde cümledeki kelime sayısı 4-5’e çıkmıştır. Dil bilgisini doğru kullanarak sorular sorabilirler. 15 dakikalık hikayeleri dikkatle dinlerler ve kendi kısa hikayelerini anlatabilirler.

50-60 ay arasında çocuk adresini öğrenmiş, cümledeki kelime sayısını en az 6’ya çıkarmıştır. Anlattıkları hikayeler uzamıştır. 60-72 ay arasında ortalama kelime dağarcığı 2300 civarındadır. Bağlaçlı cümleler kurmaya başlarlar.

0-72 Ay Fiziksel Gelişim

0-6 aylık dönemde bebeklerin  beslenme, banyo, uyku, temizlik konusunda ihtiyaçları vardır. Bu dönemde gaz sancıları sıklıkla görülür. 3 aylık döneme kadar beslenme sonrasında uyur; acıkınca uyanırlar. İlk üç ayda ortalama 14-18 arası uyurlar. Bu dönemde emme ve baş çevirme, göz kırpma refleksleri vardır. Bebek elini ya da parmaklarını emebilir. Nesneleri tanımak için bazı hareketler geliştirirler.

5-6 aylık olduklarına kısa sürekli destekli oturabilirler. 3 aylıkken oyuncağı eliyle tutup sallayabilir. 6-7 aylıkken yerde yuvarlanabilir, ayaklarını tutabilirler. Nesneleri bir elinden diğerine alması 8.ayı bulabilir. 6-9 aylık süreçte çiğneme hareketine başlayabilirler. Yine bu dönemde biberonlarını tutabilir; suyu, mamayı kendileri içebilirler. 7-12 ay arasında kaşık kullanmaya başlarlar. Ailedeki uyku düzenine 6-12 ay döneminde uyum sağlarlar. 9-10 aylık dönemde desteksiz oturabilir hale gelirler.

Emekleme 8-11 aylık süreçte gelişir. Yine 8-11 aylık dönemde eşyalara tutunarak yürümeye başlayabilirler. Bebeklerin sandalyede oturmaları 8-18 aylık dönemde gerçekleşir. Parmaklarını etkin bir şekilde kullanmaya 8-12 aylık dönemde başlarlar. Giyinip soyunmada anneye yardım için kollarını bacaklarını uzatma gibi hareketler 10-13 aylık dönemde başlar. Çocuğun kendi başına yürümesi de bu dönemde gerçekleşebilir. Bir şeyler içmek için bardak kullanımı 12-24 ay aralığında öğrenilir. 24 aya kadar üzerindeki basit kıyafetleri çıkarabilir, bloklardan kuleler yapabilir, basit şeyler çizmeye başlayabilir, kalem tutabilirler.

36 aylık döneme yaklaşıldıkça yemek yeme, yürüme, oturma tamamen gelişmiştir. Bunun yanında çocuk ellerini, parmaklarını daha iyi kullanabilir hale gelmiştir.