Günlük yaşamda insanlar arasındaki en güçlü iletişim yollarından biri olan dil ve konuşma, genel olarak bakıldığında ortak kavramlar gibi algılansa da birbirlerinden farklı iki kavramdır. Kişinin kendini ifade etmekte güçlük çekmesi ve başkalarını anlamakta zorluk yaşaması dil bozukluğudur.

Konuşma bozukluğu ise seslerin, harflerin ve hecelerin telaffuzu sırasında bozukluk yaşanmasıdır. Dil ve konuşma bozuklukları ise kendi içinde pek çok çeşidi bulunan bir rahatsızlıktır. Aynı anda tek bir kişide her iki durum görülebileceği gibi sadece konuşma bozukluğu da görülebilir.

Konuşmayı mümkün kılan organların doğru hareket ettirilememesi ya da kontrol edilememesi sonucunda konuşulan cümlelerin doğru olarak anlaşılamaması konuşma bozukluklarına yol açmaktadır.

Dil ve Konuşma Bozuklukları Nelerdir?

Doğuştan gelen ya da sonradan edinilen olmak üzere dil ve konuşma bozuklukları pek çok çeşide ayrılmaktadır. Çocukluk döneminde görülebileceği gibi yetişkinlerde sıkça karşılaşılmaktadır. Ağız ve dilin yapısal bozukluklarından kaynaklanan konuşma sorunları dil bozukluğunu ifade etmektedir.

Pek çok kişi akıcı konuşamadığından şikâyet ederken, bu sorunun temel nedeni dil bilgisi yeteneğinin eksik olmasıdır. Geçirilen önemli hastalıklar sonrasında kalıcı hasar olarak konuşma bozuklukları görülebilir.

Gecikmiş Dil ve Konuşma Bozukluğu

Büyüme çağında olan çocuklardan ailelerin sabırsızlıkla bekledikleri en önemli eylemlerden biri çabucak konuşmaya başlamalarıdır. Bu konuda her çocuğun gelişimi farklı olsa da dil ve konuşma becerilerinin gelişmesinin beklendiği ortalama bir süreç bulunmaktadır. Buna göre çocuğun olması gereken zamanda konuşmaya başlamaması ve akranlarından geride kalması gecikmiş dil ve konuşma bozukluğudur.

Yarık damak, bebeklik döneminde geçirilen ciddi hastalıklar ve zihinsel anlamda çocukta bulunan yetersizlikler çocuklarda konuşmanın gecikmesine ve kalıcı dil bozukluklarına neden olabilir.

Artikülasyon Bozukluğu

Konuşma esnasında ağızdan çıkan hecelerin ve seslerin dile uygun şekilde üretilememesi sonucunda karşıdaki kişi tarafından anlaşılamama durumudur.  Bu bozukluğa sahip olan kişilerin ne söylediklerinden çok nasıl söylediklerine dikkat etmek çoğu zaman kaçınılmazdır. Çünkü hece ve bazı sesleri yanlış ya da eksik çıkardıkları için ne söylediklerini anlamak güçtür.

Kekemelik-Takipemi Bozukluğu

Kekemelik ve takipemi bozuklukları konuşmada bulunan akıcılık sorunlarıdır. Kekemelik de kelimelerin konuşma esnasında tekrar edilmesi ya da uzatılması gibi durumlarla karşılaşılabilir.

Takipemi ise konuşmanın normalden hızlı olması ve ritminin rahatsız edecek şekilde düzensiz olması durumudur. Hızlı konuşmadan dolayı ses ve hecelerin yutulması kaçınılmazdır. Konuşmanın büyük ölçüde anlaşılmaz boyutta olması sosyal iletişiminde olumsuz etkilenmesine neden olmaktadır.

Ses Bozuklukları

Sesin çıkış şiddeti ve kalitesindeki bozukluklardan dolayı konuşmacının ne anlatmak istediğinden çok, nasıl anlattığına odaklanılan dil ve konuşma bozukluğu türüdür.

Sigara içmek, düzensiz nefes alışverişi ve konuşmanın aşırı yüksek sesle olması gibi etkenler ses bozukluğunu tetiklemektedir. Fiziksek bir rahatsızlık söz konusu olmadığı sürece on günden fazla süren ses bozuklukları için mutlaka uzman kontrolüne başvurulmalıdır.

Edinilmiş Dil Bozuklukları

Herhangi bir konuşma ve dil bozukluğu sorunu yokken geçirilen bir hastalık sonucu beyinde hasar kalması edinilmiş dil bozukluklarına neden olmaktadır.

Beyinde yer alan dil ve konuşma merkezlerinin hasara maruz kalması konuşulanları anlamakta güçlük çekme ve konuşma da zorluk gibi sorunlara yol açabilir. Konuşma sorunlarına ek olarak tekrarlama, karar verme becerisinin kaybedilmesi ve çözüm yeteneğinin azalması gibi ek rahatsızlıklar görülebilir.

Yutma Bozuklukları

Yemek yerken yiyeceklerin ağız boşluğundan geçme esnasında yanlış bir hareketten dolayı nefes borusuna kaçmasıdır. Yanlış yolda olan yiyeceklerin ses telleri ile temas etmesi yutma bozukluklarının önemli birer hastalık olarak ortaya çıkmasına neden olabilir.

Anlık olarak gelişebilen yutma bozuklukları bazı nörolojik rahatsızlıklar nedeniyle de sıkça karşılaşılan bir bozukluktur.

Motor Konuşma Bozuklukları

Motor konuşma bozuklukları dizartri ve apraksi olarak ikiye ayrılmaktadır. Konuşma mekanizmasında fiziksel olarak görülen güçsüzlük ve istemsiz kontrolsüzlük gibi sorunlardan dolayı konuşmanın olumsuz etkilenmesidir.

Dizartri bozukluğunda konuşmanın güç ve beceri gerektiren kısımlarında yaşanan zayıflık ve güçsüzlüktür. Farklı kas ve sinir hastalıklarına bağlı olarak bu tür motor konuşma bozuklukları görülebilir. Apraksi de ise motor konuşma becerilerinin yerinde olmasına rağmen, yetenek gerektiren konuşma performansının sergilenememesidir.

Dil ve Konuşma Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilir?

Birden çok olan ve farklı özelliklere sahip olan dil ve konuşma bozukluklarının tedavileri de farklılık göstermektedir. Bu nedenle herhangi bir konuşma ya da dilde bozukluğu bulunan kişilerin uzman kişiler tarafından detaylı incelenmeleri gerekir.

Değerlendirme sürecine alınan hastaların mevcut sorunlarına ilişkin geçmiş öyküleri öğrenilir. Detaylı bir şekilde değerlendirmeye alınan kişilere genel geçer bir tedavi yöntemi yerine bireysel ihtiyaçlarına yönelik dil ve konuşma tedavisi uygulanmalıdır. Özellikle çocukların bu tür rahatsızlıkları için tedavi süreçlerinde anne ve babanın desteği ve tutumu dil gelişimi için oldukça önemlidir.

Dil ve Konuşma Bozuklukları Nasıl Teşhis Edilir?

Dilde ve konuşmada oluşan bozukluğun teşhisi için diğer dilin unsurlarının uzman terapist tarafından bir bütün olarak ele alınarak değerlendirilmesi ne tür bir dil bozukluğu olduğunun tespitini sağlar.

Sağlıklı bir tanı için terapistin dil ve konuşma sorunlarını geniş bir yelpaze içerisinde ele alması gerekir. Konuşma bozukluğunun çeşidini ve hangi aşamada olduğunu anlamak için hastanın hangi sesleri çıkarıp çıkaramadığı gözlenir. Diğer yandan konuşmanın akıcılığını ve kalitesini belirlemek adına testler uygulanmaktadır.

Yapısal bozuklukların detaylı incelenebilmesi için uzman doktor kişinin işitme testine girmesine ya da kulak burun boğaz uzmanına görünmesini talep edebilir. Böylelikle asıl dil ve konuşma bozukluğunun temeline inilerek sorunun zamanında teşhis edilmesi ile tedavi de başarı oranı yükselebilir.

Yetişkinlerde Görülen Dil ve Konuşma Bozuklukları

Yetişkinlerde aniden görülen ya da yavaşça ilerleyen dil ve konuşma bozuklukları görülebilir. Karşılıklı iletişim sırasında konuşmanın anlaşılamamasına neden olan kekeleme, hızlı konuşma ve yavaş konuşma gibi sorunlar görülebilir. Hiçbir sorun yokken aniden meydana gelen konuşma bozuklukları mutlaka önemsenmesi gereken ve altındaki sebeplerin araştırılması gereken bir durumdur.

Spazmodik disfoni, afazi, disartri ve vokal bozukluklar yetişkinlerde görülme olasılığı bulunan konuşma bozukluklarıdır. Ses tellerinde meydana gelen çeşitli büyüklükteki nodül ve poliplerde yetişkinlerde konuşma bozukluklarını tetikleyebilir. Ayrıca sesin fazlaca kullanılması, sigara ve kafeinin aşırı alınması gibi alışkanlıklarda uzun süreli bozukluklara neden olabilir.

Konuşma ve Dil Bozukluklarını Önleme Yolları

Alınabilecek bazı önlemler mevcut durumdaki dil ve konuşma bozukluklarının ilerlemesini hatta gerileyerek tedavi edilmesini sağlar. Öncelikle konuşma bozukluğuna yol açan sağlık sorunları varsa bunların tedavi edilmesi, büyük ölçüde bu tür sıkıntılarında ortadan kalkmasını sağlayacaktır.

Gün içinde fazla bağırmaktan kaçınmak, sağlıklı beslenmek ve nefes alışverişin belirli bir düzende gerçekleşmesi gibi birçok unsur ile dil ve konuşma bozukluklarını önlemek mümkündür. Genel anlamda dış etkenlere bağlı dil ve konuşma bozukluklarının kendiliğinden geçmesi mümkün değildir. Bu nedenle mutlaka uzman desteğine başvurmak ve doğru teşhis ile tedavi olunması gerekir.

Dil ve konuma bozukluğu sorunu yaşayan kişilerin yakın aile çevrelerinin tutumları da tedavi sürecinin olumlu geçmesinde oldukça etkilidir. Bu süreçte sabırlı ve anlayışlı olunması hasta kişilerinde kendilerini daha iyi hissederek tedaviye olumlu yanıt vermelerini sağlayacaktır.