Mobbing iş alanında yasalara uygun olmayan baskı tarzıdır. Farklı yollarla şiddet ve tavırlarla kabalık olarak da nitelendirilen kelimenin asıl anlamı ise rahatsızlık vermektir. Bilhassa hiyerarşinin kendini sık sık hissettirdiği iş yerlerinde görülen bu sıkıntının büyük çoğunluğu patronlar tarafından yapılmaktadır. Zaman zaman verim elde etmek için çalışanlar üzerinde kurulan bu baskı kimi zaman da kişisel nedenlerden ötürü görülmektedir.

İş yerindeki konumunu kullanarak kendinden daha zayıf olana psikolojik baskı yapan kişi, bunu sürekli ve sistematik hale getirirse suç işlemiş olmaktadır. İş dünyasında artan rekabet ve stres, mobbing kelimesinin daha sık gündeme gelmesine sebep olmaktadır. İspatlandığında yasal suç kabul edilen bu zorbalık, cezai işlem gerektirmektedir.

Mobbing Nedir?

Mobbing duygusal saldırı olarak tanımlanmaktadır. Kişiler arasında dil, din, yaş, cinsiyet farkı gözetmeden rahatsızlık verme, huzursuz etme amacı taşıyan kişilerce uygulanır. Kasten yapılan ve iş hayatında huzursuzluk yaratan bu problem, saygınlık ve onur zedeleyicidir.

Genel olarak imalar, el kol hareketleri, hakaretler ve alaycı gülüşlerle başlayan mobbing daha sonra şiddete kadar gidebilmektedir. Çalışanlar arasında olabildiği gibi patronlar tarafından çalışanlara da yapılabilmektedir. Mobbing, kişinin iş hayatında mutsuz olması için kasten yapılan davranışlardır. Dolayısıyla kişinin kendini korumasını ve önlem almasını gerekli kılmaktadır.

Mobbing Nasıl Yapılır?

Mobbing işveren kişi tarafından çalışanlara sistematik olarak düzenlenen baskı olarak açıklanmaktadır. İlk olarak saygısız ve zarar verici davranışlar göstermekle başlanır. Daha çok alay ve imaların hedefi haline gelen kişi, toplum içinde küçük düşürülmeye çalışılır. Bu yöntemler bir süre sonra hakarete ve sinirsel tavırlara dönüşür. İşveren, çalışanı üzerine yürür ya da herkesin içinde ağza alınmayacak küçümseyici ifadeler kullanır.

Söz ile taciz daha sonra yerini kavgalara bırakır. Kişiyi zorla cevap vermeye iterek işten çıkarma bahanesi gündeme gelebilir. Bu süreçte çalışanın yapması gereken cevap değil, mobbingi ispatlamaktır.

Mobbing Hangi Kurumlarda Daha Yaygın Olarak Görülür?

Mobbingin en sık görüldüğü kurumlar daha çok özel sektörde bulunan iş yerleridir. Rekabet ve kar gütme amacının yoğun olarak hissedildiği bu yerlerde gerek çalışanlar arasındaki hiyerarşi gerekse işverenin tavırları mobbing sınırları içine girmektedir.

Küçük ya da büyük fark etmeksizin tüm çekişmeli şirketlerde varlığı hissedilen mobbingin ayrıca okullarda da bulunduğu görülmektedir. Özel okullarda öğretmenler üzerinde uygulanan bu kaba tavırlar, öğretmenlerin işsiz kalmasına neden olabilmektedir.

Okullar dışında aynı şekilde özel kuruluş olan sağlık merkezlerinde de mobbing uygulaması dikkat çekmektedir. Hemşireler ve doktorlar arasında mobbing ciddi bir sıkıntı halini almıştır.

Mobbing Nasıl Anlaşılır?

İş sahasında yaşanan sıkıntıların tamamı mobbing olarak nitelendirilememektedir. Zaman zaman problem yaşanması son derece doğaldır. Bu süreçte önemli olan takvimsel takiptir. Mobbingin anlaşılması ve emin olunması için yaklaşık 6 aylık bir süreç belirlenmiştir. 6 ay içinde düzenli olarak baskı görülüyorsa, çalışanlar zor durumda bırakılıyorsa ve bu alışkanlık haline getirilmişse bu durumda yapılması gereken tek şey mobbing ispatıdır.

Mobbingin ispatı için bazı kriterler göz önünde bulundurulmalıdır. Bunlardan biri de taraflar arası güç orantısızlığıdır. Konum farkı söz konusu olduğunda mobbing ispatı yapılabilmektedir.

Karşılaşılan Genel Mobbing Tutumları Nelerdir?

Mobbinge maruz bırakılan çalışanların ifadelerine göz gezdirildiğinde en sık karşılaşılan mobbing tutumunun maaş düşürme tehdidi olduğu dikkat çekmektedir. İşveren çalışanlarının emeklerinin karşılığını vermemekle tehdit ederek mobbing uygulamaktadır. Sonrasında en sık karşılaşılan durum ise işten çıkarma tehdididir. İşverenin temel amacı çalışandan en fazla verimi alabilmektedir ancak bunu yaparken çalışanı memnun kılmak yerine korkutmayı tercih etmektedir.

Pozisyon düşürme ve yerini başkasına verme tehdidi de sık kullanılan mobbingler arasında kabul edilmektedir. Çalışanların birbiriyle huzursuz şekilde iletişime girmesine neden olan bu yersiz rekabet tehdidi bir süre sonra birinin istifasıyla sonuçlanmaktadır.

Mobbingin Safhaları Nelerdir?

• Mobbing çatışmalarının ilki çoğunlukla tek sefere mahsus denilerek ciddiye alınmamaktadır. Bu süreçte size düşen olabildiğinde soğukkanlı kalıp karşıdan gelecek ikinci adıma hazırlanmaktır.
• İkinci aşama, çatışmanın devam ediyor olmasıdır. Çözümlenemeyen problem daha büyük sıkıntılara ve tavırlara yol açmaya başlamaktadır.
• Üçüncü aşama işverenin istediğini yaptırmak için mobbinge başvurduğu aşamadır. Bu safhada çirkin tavırlar sergileyen işveren, çalışan üzerinde baskı kurmaya başlayacaktır. Sonrasında maruz kalan kişide olumsuz etkiler gözlemlenmeye başlayacaktır.
• Dördüncü safhada mobbingin şiddetinin arttığı, buna bağlı olarak çalışanın veriminin tamamen düştüğü gözlemlenmektedir.
• Beşinci ve altıncı safhalarda mobbingin düzeyinde artış görülür. Bunun sonucunda çalışan ya fizyolojik ya da psikolojik olarak hastalanır. Bu hastalığın sonrasında işe gelmek istemediğini fark eder ve istifa etmeye karar verir.

6 aşamalı bir süreç olan mobbingte kişi ikinci aşamadan itibaren ispat yoluna gitmelidir.

Düşey Mobbing Nedir?

Mobbing çeşitlerinden biri olan düşey mobbing, hiyerarşik düzen temeline oturtulmaktadır. İşveren ile çalışanları arasında yaşanan çatışmaları esas almaktadır.

Çoğunlukla büyük şirketlerde patron ve çalışan arasında gözlemlenen bu tür, okullarda şirket temsilcileri ve öğretmenler arasında gözlemlenmektedir. Aynı durum hastane ortamlarında hastanenin mali işlerinden sorumlu kişilerle çalışanlar arasında ortaya çıkmaktadır. Devlet kurumlarının aksine özel sektörde düşey mobbing daha sık görülmektedir.

Yatay Mobbing Nedir?

Yatay mobbing aynı iş yerinde çalışan aynı pozisyondaki kişiler arasında yaşanan bir sıkıntıdır. Çalışma arkadaşları arasında görülen bu durum çoğunlukla rekabet temeline oturtulmaktadır. İş yerinde kıskançlık ve pozisyon yarışında olmak yatay mobbingin temel nedenleri arasında kabul edilmektedir. Aynı zamanda kişiler arasında kişisel sorunların yaşanması da mobbingi tetiklemektedir.

Yatay mobbing düşey mobbing gibi yalnızca özel sektörde değil devlet kurumlarında da kendini göstermektedir. İş yerinde huzursuzluğa neden olan bu durum, kişiler arasında uzlaşmayla çözümlenebilecek bir sorundur.

Dikey Mobbing Nedir?

Dikey mobbing diğer türler arasında nadir rastlanan bir durumdur. Çalışanların işverene yaptığı kötü muamele olarak da tanımlanabilmektedir. Özellikle yumuşak başlı ve sakin işverenler bu yönlerinin cezasını çalışanlarından gördükleri mobbinglerle çekmektedirler.

Çalışanlar işverenlerini ciddiye almayarak, yapılması gerekeni zamanında yapmayarak mobbinge başlamaktadırlar. Daha sonra para konusunda işvereni sıkıştırmaya başlayarak maaşlarının artışını istemektedirler. Genel olarak erkek çalışanların bayan işverenler üzerinde kurduğu dikey mobbing, bir süre sonra çatışmaya dönmektedir. Sık yaşanan bir durum olmasa da çalışanın iş yerinden uzaklaştırılmasına kadar gidebilmektedir.

Dikey mobbing çalışanların kendi aralarında birleşip işverene karşı birlik olduğu durumlarda da geçerlidir.

Mobbing Nasıl İspat Edilir?         

Mobbinge maruz kaldığını dile getiren kişi, bunu ispat ettiğinde yasal haklardan faydalanabilir. Önceliği ilk olarak kendine yapılanları ispatlamaktır. Mobbing şikâyetlerinde bulunmadan önce muhakkak elinde delil olmalıdır. Bu bir video görüntüsü bir ses kaydı olabilir. Aynı zamanda ortamda bulunan diğer çalışanların şahitliği de önemlidir. Mobbing komisyonu araştırma başlattığında ilk olarak süreklilik aşamasını kontrol eder. 6 aylık takip süreci olan mobbingin ne kadar düzenli olduğu test edilir. Bunun yanında mobbing düzeyi de önemlidir.

Mobbing ispat edildikten sonra Türk Medeni Kanunu temel alınarak tazminat davası açılabilmektedir. Kişinin iş yerinde, kişisel hak ve özgürlüklerinin baltalanması nedeniyle türlü cezai işlemler uygulanabilmektedir.