Mutfaklarda en sık kullanılan malzemelerden bir tanesi tencerelerdir. Tüketilen yiyeceklerle ve ısıyla doğrudan temasta olan tencereler, yanlış tercihler yapıldığında ciddi birer tehdit olabilirler. Bazı maddelerin yiyeceklerle ve ısıyla temas etmesi halinde tüketilen gıdaların bile zararlı olabileceği biliniyor.
Son dönemlerde teflon tavaların ve tencerelerin zararlı olduğu bilgisi hızla yayılınca; piyasa birçok yeni tencere çeşidi ortaya çıkmıştır. Tencerelerin üretiminde kullanılan malzeme, tencerenin ne için kullanılacağı sağlık açısından önemli detaylardır.
Yüzeyi kolayca çizilen, deforme olan tencerelerin sağlıksız olduğu doğrudan söylenebilir. Çünkü yüzeydeki malzeme deforme olarak yiyecekler karışmakta ve yiyeceklerle birlikte insan vücuduna nüfuz etmektedir. Kendinizin ve ailenizin sağlığı için tencere kullanımı konusunda hassas olmalısınız.
İçerik
Granit tencerelerin esasen teflon tencerelerden çok bir farkı yoktur. Biogranit veya neogranit gibi isimlerle piyasada görebileceğiniz granit tencerelerin de ham maddesi aslında teflon ile aynıdır. Granit tencereler bir takım özellikleriyle teflonlardan ayrılırlar.
Doğal granit kullanılarak yapılan tencerelerin tabanları yapışmaz özelliktedir ve diğer türdeki tencerelere göre daya dayanıklıdır. Isıyı eşit dağıtan, ısıya daha dayanıklı olan ve kolay kolay aşınmayan granit tencerelerin temizliği de kolay yapılmaktadır. Granit güvencesini elde etmek istiyorsanız; piyasada satılan granit tencereleri alırken bir takım noktalara dikkat etmelisiniz. Bazı modeller tamamen granitten yapılırken bazı modellerde iç yüzey yine teflonla kaplanmaktadır.
Doğada bulunup bulunabilecek en sağlam ham maddelerden olan Titanyum, günümüzde birçok sektörde farklı amaçlar için kullanılmaktadır. İnsan sağlığı için uygun bir madde olduğundan tıpta, mutfakta rahatlıkla kullanılabilir. Günlük hayatta kullanılan birçok eşyada fark etmediğimiz şekillerde titanyum bulunuyor. Geniş bir kullanım alanı olan titanyum son olarak da evlerimize tencere ve tava olarak giriş yapmış görünüyor.
İnsan vücuduna uyumu yüksek olan titanyum mutfak ürünleri açısından sağlıklı olmasının yanında kullanım kolaylığıyla da birçok avantaj sağlıyor. Tamamen doğal titanyumdan elde edilmiş bir tencere, dayanıklılık, yapışmazlık gibi özelliklere sahip oluyor. Diğer tencere türlerine göre daha kolay temizlenen titanyum tencereler, sağlıklı olmasının yanında en çok da bu özelliği ile seviliyor.
Teflon adı verilen madde polimer olarak bilinen maddenin ticari ismidir. Polimer, Du Pont tarafından, 1938 yılında keşfedilmiş ve piyasaya sürülmüştür. Teflon olarak kullanılan madde tencerelerde ısıya, kimyasal maddelere, sürtünmelere dayanıklı olarak bilinmektedir ama ısının yüksek olması durumunda ham madde içindeki kimyasalların açığa çıktığı da belirlenmiştir. Özellikle aşınma olan teflon tencereler bir de yüksek ısı ile kullanılırsa kadmonyum, kurşun ve bakır gibi kimyasallar yiyeceklere geçebilmektedir.
Isının derecesi, teflon tencerelerin sağlıklı olmakla olmamak arasındaki ince detaydır. Teflon tencerelerde yemekler düşük ısıda pişirildiğinde daha güvenli olmaktadır. Teflon tencerelerde yıpranma, aşınma olması halinde ise kullanıma son verilmesi önerilmektedir. Çizilen, deforme olan teflon tava ve tencereler mutfakta ve evde herhangi bir amaçla kullanılmamalıdır. Aşınmanın gecikmesini sağlamak ve teflonu sağlıkla kullanmak için yemek yaparken tahta ve çelik aparatlar değil; silikon ürünler tercih edilmelidir.
Isıyı tencerenin tamamına yaymak konusunda en başarılı ürünlerden olan dökme tencerelerdir. Sabit ve eşit dağılmış ısıda pişen yemekler hem lezzetli hem sağlıklı olduğundan dökme demir tencereler idealdir. Fiyatının yüksek olması, temizliğinin zor olması alıcıların en rahatsız olduğu konulardır ama sağlık ön planda tutulmalıdır. Temizlerken deterjan kullanılmaması, yağ ve tuz ile yumuşatılıp kağıt peçete ile silinecek olması kullanıcıları rahatsız eden durumlardandır.
Döküm tencereler, özellikle et yemeklerinin sağlıklı ve lezzetli hazırlanması için idealdir. Yavaş ve uzun sürede pişmesi gereken her türlü yemek için döküm demir tencereler tercih edilebilir. Döküm tencerelerde sulu ve yapışmayacak yemeklerin yapılması daha uygundur.
Çelik tencereler sağlıklı kabul edilebilecek tencere modellerindendir. Kullanışlılık açısından paslanmaz çelik tabiri en uygunu olsa da doğru kullanıldığında her türlü çelik tencere sağlıklı birer alternatiftir. Dayanıklı olan çelik tencereler kolay kolay yıpranmazlar. İçeriğinde nikel ve krom gibi maddelerin bulunduğu çelik tencerelerin tabanı çok çabuk ısınır. Granit ve döküm tencerelerden farklı olarak ısıyı eşit dağıtamayan çelik tencereler, özel bir bakım istemez.
Paslanmaz özellikte olmayan çelik tencereler, nemli kaldığında hızla paslanabilirler. Nikel eklenen çelik tencerelerde paslanmaz engellenmiş demektir. Bu açıdan bakıldığında paslanmaz çelik tencereler kullanım kolaylığı açısından daha uygundur. Çelik tencereler, yiyecekler toksik etki oluşturmadığından sağlıklı bir pişirme yöntemi olarak kabul edilir.
En sağlıklı tencere tabirini hak eden cam tencereler biraz risklidir. Kalitelisi ve yemek pişirmeye uygun olanı tercih edilmezse; tencere ısının etkisiyle kırılabilir. Son dönemde ısıya dayanıklı camlar konusunda ciddi gelişmeler kaydedildiğinden; cam tencereler artık daha güvenilirdir. Cam tencereler gözenekli değildir ve alkali-asit değişimlerinden etkilenmezler.
Cam tencerelerle ilgili en önemli sorun yiyeceklerin tencereye yapışma ve böylece tencerenin temizlenmesinin zor olmasıdır ama genel anlamda özel bir bakım gerekmeden deterjanla rahatlıkla temizlenebilirler. Bunun yanında çizilmiyor olmaları, içine konan yiyeceklerin dokusuna zarar vermemeleri, ocak, mikrodalga ve buzdolabı gibi birçok alanda rahatlıkla kullanılabiliyor olmaları açısından kullanışlıdır.
Isıyı iletme konusundaki başarısıyla, geçmişten günümüze kadar gelmeyi başarabilen bakır kaplar, yemek pişirmek ve saklamak için kullanıldığında tehlikeli olabilmektedir. Kurşun ve diğer bazı kimyasalların yiyeceklere geçme riski olduğundan bakır tencerelerin yemek pişirmek ve saklamak için uygun olmadığı bilinmektedir. Üstelik bakır tencerelerin bu zararlarını kalaylama işlemiyle gidermek pek mümkün değildir.
Teflon tencereler gibi nazik olan seramik tencereler, yanlış malzemeler ve temizleme yöntemlerinin kullanılmasıyla kolaylıkla çizilebilir. Bazı araştırmacılara göre seramik, teflonun beyaz renkli olanıdır gibi bir inanış vardır. Seramikle ilgili en geniş kapsamlı inanış ise seramik tencerelerin sağlığa zararlı bileşenler içermiyor olduğudur. Seramik tencere alırken içeriğinde kurşun, bakır gibi materyallerin bulunmuyor olmasına dikkat etmek gerekiyor.
Emaye, cam kadar sağlıklı ama bir o kadar da hassas bir malzemedir. Emaye tencereler kırılgan yapıda olduklarından dikkatli kullanılması gerekir. Yıpranmış, çatlamış emaye tencereler içeriğindeki alaşımları yemeğe aktarabileceğinden kullanılmamalıdır. Bozulmamış emaye tencereler, yemek pişirmekten ziyade yoğurt mayalamak için idealdir.
Alüminyumun kendisi tencere veya folyo olarak kullanılabilecek en son maddedir. Sağlıksız bir madde olduğunda böyle tencerelerde pişen yemeklere aşırı derece alüminyum yüklenir. Pişen gıda asitli bir besinse alaşım daha fazla olacaktır. Neticede ise vücutta alüminyum birikmesi gibi ciddi sonuçları olan bir durumla karşılaşılabilir. Eskiden sıkça kullanılan alüminyum tencerelerin kullanımına son verilmeli ve son dönemde çıkan sağlıklı alternatifler değerlendirilmelidir.
Bakır kadar derin bir geçmişi olan toprak tencereler, sağlıklı kabul edilmektedir. Isı değişimlerinden hızla etkilenen ve ısıyı eşit dağıtamayan topraklar, günlük kullanım için pek uygun değildir. Lezzetli yemekler yapmak için ideal olan toprak tencereler, pişirme işlemi fazlaca vakit aldığından pek tercih edilmezler ama doğru kullanıldığında sağlıklı alternatiflerdendir.
En sağlıklı tencere hangisi ararken kendimi resmen labirentte hissediyorum. Modern kültür sağ olsun sürekli yeni seçenekler çıkarıyor. Granit, bionik, seramik derken bitmiyor.
Toprak tencere en iyisi ama temizliği zor tabi. Onun haricinde ben artık çelik tencereden vazgeçmeyeceğim. En azından çizilip toksit madde çıkarmıyor.
Son zamanlarda titanyum tava sağlıklı mı diye çok soruluyor ama ne yazık ki piyasada gerçeğini bulmak çok zor. Üzerini kaplayıp kaplayıp yok titanyum yok granit diye satıyorlar. Tava alırken lütfen fiyatına bakmayın, kaliteli markalara bakın.